Romatoid Artrit (RA)

Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.

Romatoid artrit, en yaygın romatizmal hastalıklardan biridir ve toplumda en fazla bilinen romatizma türleri arasında yer alır. Eklemleri etkileyen, kronik ve iltihaplı bir romatizmal hastalıktır. Tedavi edilmediğinde eklem deformasyonlarına ve sakatlığa yol açabilir.

Bu hastalık, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla eklem dokularına saldırması sonucu gelişir. Vücutta mikroorganizma olmadan, bağışıklık sisteminin kendi eklem dokularına karşı sürekli bir iltihap oluşturduğu bir hastalıktır.

Romatoid Artrit Neden Ortaya Çıkar?

Hastalığın kesin nedeni bilinmemekle birlikte, en önemli risk faktörü genetik yatkınlıktır.

• Romatoid artritle ilişkili bazı genetik varyasyonlar tespit edilmiştir.
• Ancak hastalığın başlamasına neden olan çevresel faktörler de vardır.
• Bazı viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, genetik yatkınlığı olan bireylerde hastalığın ortaya çıkmasını tetikleyebilir.

Romatoid Artrit Belirtileri Nelerdir?

Romatoid artrit, genellikle el ve ayak eklemlerini etkileyen, yavaş ve sinsi bir başlangıca sahip bir hastalıktır.

En yaygın belirtiler:

• Eklemlerde ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı.
• Sabah tutukluğu: Sabahları eklemler sertleşir ve birkaç saat sonra yavaş yavaş açılır.
• Zayıflayan el kasları: Günlük işlerde zorlanma (kavanoz açma, düğme ilikleme, bez sıkma gibi).
• Hızlı ilerleyen vakalarda eklemlerde sıcaklık artışı ve hafif kızarıklık görülebilir.
• İleri yaşlarda omuz, diz ve dirsek eklemleri de hastalıktan etkilenebilir.

Eğer hastalık tedavi edilmezse:

• Eklemler zamanla şekil bozukluğuna uğrayabilir.
• Kas ve bağ dokular zarar görebilir, günlük yaşam kalitesi ciddi şekilde düşebilir.

Romatoid Artrit Yaşamınızı Nasıl Etkiliyor?

Romatoid Artrit ile Beslenme Arasında Bir İlişki Var mı?

Romatoid artritin doğrudan beslenme ile tetiklendiğine dair bilimsel bir kanıt yoktur. Ancak, bazı besinlerin hastalık üzerinde olumlu veya olumsuz etkileri olabilir.

• Omega-3 takviyeleri (balık yağı) ve antioksidanlar hastalık belirtilerini hafifletebilir.
• İşlenmiş gıdalar ve aşırı kırmızı et tüketimi iltihap seviyesini artırabilir.
• Gluten hassasiyeti olan bireylerde glutensiz beslenme fayda sağlayabilir.

Romatoid Artrit Kadınlarda Daha mı Yaygın?

Evet, kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmektedir.

• Özellikle doğurganlık çağındaki kadınlarda (20-45 yaş) hastalığa daha sık rastlanır.
• Kadınlarda hastalığın seyri genellikle daha ağır olabilir ve daha uzun süreli ilaç tedavisi gerekebilir.

Romatoid Artrit Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı koymak için hastanın öyküsü ve fizik muayene büyük önem taşır.

Tanı yöntemleri:

• Kan testleri:
  • Romatoid faktör (RF)
  • Anti-CCP (RA için daha spesifik bir test)
  • CRP ve ESR (iltihap belirteçleri)
• Görüntüleme yöntemleri:
  • Eklem röntgeni: Eklem hasarını değerlendirmek için kullanılır.
  • Manyetik rezonans (MR) ve bilgisayarlı tomografi (BT): Hastalığın erken aşamalarında eklem içindeki değişiklikleri tespit etmek için uygulanır.

Romatoid Artrit Tanısında Hangi Laboratuvar Testleri Kullanılmaktadır?

Romatoid Artrit Tedavi Seçenekleri

Son yıllarda ilaç sektöründeki gelişmeler sayesinde romatoid artrit tedavisinde başarı oranı oldukça artmıştır.

Tedavi yöntemleri:

1. Bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaçlar (DMARD’lar)
   • Metotreksat, leflunomid, sulfasalazin gibi ilaçlar hastalığın seyrini değiştiren temel ilaçlardır.
2. Biyolojik ilaçlar
   • Standart tedavilere yanıt vermeyen hastalarda kullanılır.
   • Anti-TNF ilaçlar, IL-6 inhibitörleri ve JAK inhibitörleri en yaygın biyolojik tedavilerdir.
3. Steroidler (kortizon tedavisi)
   • Alevlenme dönemlerinde kısa süreli olarak kullanılabilir.
   • Uzun süreli kullanım yan etkilere yol açabileceği için dikkatli olunmalıdır.
4. Ağrı kesici ve anti-inflamatuar ilaçlar
   • NSAİİ grubundaki ilaçlar ağrıyı azaltır ancak hastalığın ilerlemesini durdurmaz.
5. Fizik tedavi ve egzersiz
   • Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve eklem hareketliliğini korumak için düzenli egzersiz önerilir.
   • Kaplıca ve ılıca tedavisi, hastalık aktifken önerilmez.

Romatoid Artrit Hastaları Ömür Boyu İlaç Kullanmak Zorunda mıdır?

Romatoid Artrit Tedavisinde Yenilikler Var mı?

Son yıllarda geliştirilen biyolojik ajanlar ve hedefe yönelik tedaviler, tedavi başarısını önemli ölçüde artırmıştır.

• Anti-TNF ilaçlar (adalimumab, infliksimab, etanercept vb.)
• IL-6 inhibitörleri (tocilizumab gibi yeni nesil ilaçlar)
• JAK inhibitörleri (tofacitinib, baricitinib gibi hedefe yönelik tedaviler)

Bu ilaçlar, standart tedavilere yanıt vermeyen hastalar için geliştirilmiştir ve romatoid artritin ilerlemesini yavaşlatmada oldukça etkilidir.

Romatoid Artrit Hastaları Nelere Dikkat Etmeli?

• İlaçlarını düzenli kullanmalı ve doktor kontrollerini aksatmamalıdır.
• Eklem hareketliliğini korumak için hafif egzersizler yapmalıdır.
• Steroid kullanıyorsa tuz tüketimini azaltmalıdır.
• Bağışıklık sistemini güçlendirmek için sağlıklı beslenmeye özen göstermelidir.
• Sigara ve alkol kullanımı hastalığın seyrini kötüleştirebilir.

Romatoid Artrit ve Gebelik

• Gebelik sırasında romatoid artrit genellikle yatışma eğilimi gösterir.
• Hastalık doğumdan sonra tekrar alevlenebilir.
• Gebelik planlayan hastaların ilaçlarını doktor kontrolünde düzenlemesi gerekir.
• RA’nın gebelik sürecine veya bebeğe doğrudan bir zararı yoktur.

Romatoid Artritin Önlenmesi Mümkün mü?

Romatoid artritin tamamen önlenmesi mümkün değildir.

• Genetik yatkınlık ve çevresel faktörler hastalığın ortaya çıkmasında etkilidir.
• Sigara içmek hastalığın gelişme riskini artırabilir.
• Düzenli doktor kontrolleri ile erken teşhis konulursa, hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir.

Sonuç

Romatoid artrit, erken teşhis ve düzenli tedavi ile kontrol altına alınabilen bir hastalıktır.

• İlaç tedavisi, fizik tedavi ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları ile eklem hasarı önlenebilir.
• Tedaviye uyum gösteren hastalar, yaşam kalitesini koruyarak aktif bir hayat sürebilir.