Romatizma Sözlüğü
A
ACR kriterleri
Amerikan Romatoloji Akademisine göre hastalıkların sınıflandırma kriteleri
Adezyon
Yapışma, tutunma
Ağız kuruluğu
Yeterince tükürük oluşmamasına bağlı ağızda yapışma hissi
Akut faz yanıtı
Hastalıkların alevli dönemlerinde kanda iltihap göstergelerinin yükselmesi
Akut
Dakikalar ve saatler içinde ani gelişen
Aldolaz
Kas hücrelerinde yıkım olduğunu gösteren enzimlerden biri
Algodistrofi
Çeşitli nedenlerle oluşan, bir ekstiremitede ağrı, şişlik ve vazomotor bozukluklar
Alopesi
Saç diplerinde açılma yaratan patolojik düzeyde saç dökülmesi
Amiloid proteinleri
Vücutta kronik iltihap sonucunda karaciğerde üretilen büyük proteinler
Amiloidoz
Amiloid proteinlerinin organlarda birikerek, o organın fonksiyonlarını bozması
ANA
Hücrenin çekirdeğindeki moleküllere karşı oluşmuş antikorlar
Analjezik
Ağrı kesici
ANCA
Anti nötrofilik sitoplazmik antikorlar
Annulus fibrozus
Omurlar arasındaki disklerde nukleus pulposusu çevreleyen fibröz halka
Antijen
Bağışıklık sistemi tarafından yabancı olarak algılanan her türlü molekül
Antimalaryal ilaç
Kinin ve onun türevi olan ilaçlar
Antipiretik
Ateş düşürücü
Apopitoz
Vücut tarafından planlanmış, eski hücrelerin ölümü
Arter
Atardamar
Artralji
Eklemlerde ağrı hissedilmesi
Artrit
Eklemlerde iltihap bulgularının olması hali
Artrosentez
İçinde sıvı bulunan eklemden sıvı boşaltılması işlemi
Artroskopi
Eklem içine video kamera sistemi ile yapılan bakı
B
Baker kisti
Dizin arka kısmında şişlik ve ağrıya neden olan içi sıvı dolu kesecik
Bifosfanat
Kemik erimesi tedavisinde kullanılan ilaç gruplarından biri
Bruselloz
Brusella mikrobu ile oluşmuş enfeksiyon
Bouchard nodülleri
Parmakların orta eklemlerinde görülen sert kemiksi şişlikler, nodüller
Burger hastalığı
Daha çok genç erkeklerde görülen, bacak damarlarında yer yer tıkanmayla giden bir hastalık
C
C reaktif protein (CRP)
Kanda iltihap göstergelerinden biri
Charcot eklemi
Eklemde ağrı ve kızarıklık olmaksızın ani gelişen şişlikle karakterize ilerleyici ve dejeneratif eklem hastalığı
CREST sendromu
Sklerodermanın lokalize tipinin eski adı
Crohn hastalığı
İltihaplı bir bağırsak hastalığı
Ç
Çekmece testi
Dizde çapraz bağ muayenesi için yapılan test
D
Daktilit
Parmaklarda veya ekstiremitelerde hem yumuşak dokularda hem de eklemlerde beraber şişlik ve ağrı olması ve sosis gibi şişmesi
Deformite
Kalıcı hasar
De Quervain tendiniti
Elde baş parmağın hareketini kontrol eden tendonda inflamasyon
Diskoid lupus
Sadece ciltte döküntü ve yaralara yol açan, sistemik olmayan lupus hastalığı
Diyabetik nöroartropati
Şeker hastalığı olanlarda görülen eklemlerde şişme ve dejenerasyonla seyreden durum
Dupuytren kontraktürü
Parmaklara giden avuç içindeki tendonlarda görülen inflamasyon ve kalınlaşma sonucu ağrı ve şekil bozukluğu
Düğme iliği deformitesi
Romatoid artritte görülen parmak deformitesi
E
Eklem açıklığı
Eklemlerin yapması beklenen hareketleri yapıp yapamadığı
EMG
Elektromiyografi, kas ve sinir hasarını ölçen nörolojik test
Endokardit proflaksisi
Romatizmal kapak hastalığı olan kişilerin girişimsel işlemler öncesi antibiotikle korunmaya alınması
Endotel
Damarların iç duvarını örten hücre sırası
Enteropatik artrit
Bağırsaklardan köken alan hastalıklar veya enfeksiyonlar nedeniyle gelişen eklem iltihabı
Entesopati
Tendonların kemiklere yapışma noktalarında hissedilen duyarlılık ve hafif şişme
Epikondilit
Kas gruplarının yapıştığı epikondil bölgesinde oluşan inflamasyon
Episklerit
Gözün beyaz kısmında kızarıklık ve ağrı ile kendini gösteren yüzeysel inflamasyon
Eritema nodosum
Deriden kabarık, kırmızı-mor, ağrılı ve sıcak cilt altı bezeleri
EULAR kriterleri
Avrupa Romatoloji Grubu tarafından oluşturulmuş sınıflandırma kriterleri
F
Felty sendromu
Romatoid artritin alevli döneminde görülen lökosit düşüklüğü ve dalakta büyüme ile karakterize bir durum
Fibromiyalji
Kaslarda yaygın ağrı ve sertleşme ile karakterize bir hastalık
Fotosensitivite
Güneş ışığına bağlı olarak ciltte meydana gelen döküntüler, kızarıklıklar
G
Glomerulonefrit
Böbreğin glomerullerinde görülen inflamasyon
Glukokortikoid
Kortizon, steroid, kortikosteroid
Golfçü dirseği
Medial epikondilit, dirsekte iç tarafta şişme ve ağrı
Gottron papülleri
Dermatomiyozitte görülen el sırtı ve parmak üstlerinde kırmızı döküntüler
H
Heberden nodülleri
Parmakların tırnağa yakın olan eklemlerinde sert kemiksi şişlikler, nodüller
Heliotrop raş
Dermatomiyozitte üst göz kapaklarında görülen lila-mor renklenme ve pullanma
Henoch – Schönlein purpurası
Küçük damarları tutan vaskülitlerden biri
Hipermobilite
Bir eklemin beklendiğinden daha fazla esneyebilmesi, aşırı hareketli olması
Hipertrofik osteoartropati
Kanserlerin seyrinde görülen, parmaklarda çomaklaşma, eklem ve kemiklerde şişme ve ağrı ile karakterize klinik durum
Hiyalüronik asit
Sinovyal sıvı içindeki ana dolgu maddesi
İ
İmmun kompleks
Antijen ve antikorun birbirine tutunarak oluşturduğu molekül
İmmunglobülin
Antikorun moleküler yapısına verilen isim
İnflamasyon
Yangı, iltihap
İnklüzyon cisimcikli miyozit
Miyozit grubu hastalıklardan birinin adı
İntermittan artrit
Ataklarla ve sorunsuz dönemlerle karakterize eklem iltihabı
İntervertebral disk
Omurlar arasındaki disk
İntraartiküler
Eklem içi
J
Jaccoud tipi artrit
Daha çok akciğer kanseri seyrinde görülen küçük eklemlerde ağrısız şişlikle karakterize artrit
Juvenil
Çocukluk çağı
K
Kalsifik peritendinit
Tendonların çevresinde kalsiyum birikimiyle karakterize kısıtlayıcı bir klinik durum
Kardit
Kalpte iltihaplı durum
Karpal tünel sendromu
Ele giden median sinirin, el bileği seviyesinde sıkışması nedeniyle oluşan klinik durum
Kawasaki hastalığı
Klasik olarak 5 yaşından küçük çocuklarda görülen bir vaskülit tipi
Kelebek raş
Alın ve yanakları içine alan pembe kırmızı, kelebek şekilli döküntü
Keratokonjuktivitis sikka
Gözyaşı azalmasına bağlı kuruluk hissi
Kondroitin sülfat
Vücutta en yaygın bulunan glukozaminoglikan
Kondrokalsinoz
Kıkırdak dokusu içinde kalsiyum birikimine bağlı gelişen eklem sorunu
Kondromalazi
Kıkırdak dokusunun hasarlanması ve yıpranması
Kondroprotektif ilaç
Kıkırdak koruyucu ve onarıcı ilaç
Konnektif doku
Bağ dokusu, dolgu maddesi
Kortikosteroid
Kortizon
Kriyoglobülinler
Soğukta çökerek dokularda hasara yol açan immunglobülinler (antikorlar)
Kserestomi
Ağız kuruluğu
Kutanöz vaskülit
Cilt damarlarındaki iltihap
Kuğu boynu deformitesi
Romatoid artritte uzun süreçte oluşan parmakta kalıcı hasar
L
Lateral epikondilit
Tenisçi dirseği
Legg Calve Perthes
Çocukluk yaş grubunda görülen, femur başının kemikleşme bölgelerinde avasküler nekroz olması
Ligaman
Bağ
Livedoretikülaris
Soğukta kol ve bacaklarda, kılcal damarlarda dolaşım bozulması nedeniyle mermer deseni gibi morarma olması
Löfgren sendromu
Artrit, eritema nodosum ve akciğerlerin hilusunda iki taraflı lenf nodlarında büyüme ile karakterli akut sarkoidoz tablosu
Lokomotor sistem
Kas ve iskelet sistemi
Lökositoklastik vaskülitler
Küçük çaplı damar romatizmalarına verilen genel ad
Lyme hastalığı
Spiroketlerle oluşan ve romatizma kliniğine yol açan bir enfeksiyon türü
M
Malar raş
Yüzde kelebek şeklinde döküntü
Medial epikondilit
Golfçü dirseği
Migratuar artrit
Gezici eklem iltihabı
Monoartrit
Tek eklemde iltihap olması
Monoklonal antikorlar
Tek tipte üretilmiş antikorlar
Mononöritis kompleks
İki ve daha fazla siniri aynı anda ilgilendiren ve genellikle küçük damar vaskülitlerinde ortaya çıkan klinik durum
Morfea
Sklerodermanın sistemik olmayan formu, sadece lokal deri sertliği
N
Nabızsızlık hastalığı
Takayasu arteriti
Nefropati
Böbrek fonksiyonlarında bozulma
Nekrotizan vaskülit
Damar duvar iltihabı sonucu nekroz gelişmesi
Nöropatik eklem hastalığı
Genellikle diabetes mellitüs seyrinde görülen, eklemlerde duyu kaybı ve ağrısız şişme ile karakterize klinik durum
Nöro -Behçet sendromu
Behçet hastalığında beyin tutuluşu
Nörosarkoidoz
Sarkoidozlu olgularda santral ve çevresel sinir sistemi tutuluşu
NSAİ ilaçlar
Steroid olmayan yangı giderici ilaçlar
Nukleus pulposus
Omurlar arasındaki disklerin ortasındaki yumuşak kıvamlı nüve
O
Osgood – Schlatter sendromu
Çocukluk yaş grubunda, dizdeki kemikleşme merkezinde avasküler nekroz olması
Osteitis kondensans ilii
Sakroiliak eklemlere komşu iliak kemikte yoğunluk artışı, skleroz
Osteoartrit
Kireçlenme
Osteofit
Kireçlenmede görülen sivri yeni kemik oluşumları
Osteomalazi
D vitamini eksikliğine bağlı olarak kemiklerde mineralizasyonun bozulması
Osteomiyelit
Kemik dokusunda mikrobik iltihap
Ostenekroz
Kemik dokusunu besleyen damarlarda kan akımının kesilmesine bağlı lokal kemik dokusu ölümü
Osteopeni
Kırık riski içermeyen kemik kitlesinde azalma
Osteoporoz
Kırık riski içeren kemik kitlesinde azalma
Otoantijen
Vücudun kendi dokularının immun sistem tarafından antijen olarak algılanması
Otoimmunite
Bağışıklık sistemi hücrelerinin kendi doku ve organlarına karşı savaş başlatması
P
Paget hastalığı
Kemik dokusu içinde lokal bir alanda aşırı artmış kemik yıkımı ve aşırı artmış kemik yapımı olması
Palindromik romatizma
Kısa süreli ve aralıklı olarak görülen ve kendi kendini sınırlayan sinovit hali
Pannikülit
Cilt altı yağ dokusunda nekroz
Paraneoplastik sendrom
Kanser hastalığının indirekt etkilerine bağlı gelişen değişik klinik durumlar
Patella şoku testi
Diz ekleminde iltihaplı sıvı artışını anlamak için kullanılan muayene yöntemi
Paterji testi
Behçet hastalığı tanısında kullanılan, iğne deliklerinde gelişen iltihabın gözlendiği deri duyarlılık testi
Periartiküler kalsifikasyon
Eklem çevresindeki yumuşak dokularda kalsiyum çökmesi ve eklemin kısıtlanması
Periostit
Kemiğin en dış katmanında enfeksiyonsuz iltihaplanma
Phalen işareti
Karpal tünel sendromu tanısında kullanılan bir muayene yöntemi
Pitting
Sedef hastalığında görülen tırnaklarda noktalanma
Piyomiyozit
HIV enfeksiyonu seyrinde görülen kas dokusunda mikrobik iltihaplanma ve güçsüzlük hali
Plantar fasiit
Ayak tabanındaki sert fasya dokusunda inflamasyon
Polikondrit
Kıkırdak dokusunda inflamasyonla karakterli, tekrarlayan ve nadir görülen bir hastalık
Proteinüri
Böbrekler yoluyla vücuttan protein kaybı
Psödo
Yalancı
Psöriazis
Sedef hastalığı
Pulmoner
Akciğerler
Pulmoner fibrozis
Akciğerlerde fibröz doku artışına bağlı yavaş yavaş gelişen oksijenlenme azalması
Pulmoner hipertansiyon
Akciğer damarlarında tansiyon artışı
Purpura
Vaskülitlerde görülen ciltte kırmızı renkli kanamalı döküntüler
R
Raynaud fenomeni
Soğukla parmaklarda sararma-morarma-kızarma
Reaktif artrit
Enfeksiyon ajanlarına tepki olarak oluşan reaksiyonun eklemlerde neden olduğu şişme ve ağrı
Refleks sempatik distrofi
Çeşitli nedenlerle oluşan, bir ekstiremitede ağrı, şişlik ve vazomotor bozukluklar
Renal osteodistrofi
Hemodiyaliz hastalarında görülen kemikte yapısal bozulma
Retinopati
Retinada oluşan patolojik durum
Romatizmal kardit
Akut romatizmal ateşte kalp tutuluşu olması
Romatoid faktör
IgG molekülüne karşı oluşmuş IgM tipindeki antikorlar
Romatoid nodüller
Romatoid artritte özellikle dirsekte görülen ağrılı nodüller
S
Sakroiliitis
Sakroiliak eklemlerdeki inflamasyon, spondilartritlerin başlangıç lezyonu
Salisilat
Aspirin ve türevleri
SAPHO sendromu
Sinovit, Akne, Püstülozis, Hiperostozis, Osteitisin birlikte görüldüğü nadir görülen bir sendrom
Sarkoidoz
Sıklıkla akciğerleri, eklemleri, deriyi, gözleri ve diğer organları da tutabilen sistemik bir hastalık
Scheuermann sendromu
Sırt ve bel omurlarındaki birincil ve ikincil kemikleşme merkezlerinin avasküler nekrozu
Schirmer testi
Göz yaşı miktarını ölçen bir test
Schmorl nodülleri
Zayıflamış omurlar içine intervertebral diskin fıtıklaşmasıyla oluşan nodüller
Self – tolerans
Bağışıklık sisteminin kendi hücrelerine karşı reaksiyon vermemesi, onları tolere etmesi hali
Septik artrit
Enfeksiyon ajanları tarafından bizzat oluşturulmuş eklem iltihabı
Serum amiloid A proteini
Akut inflamasyon durumunda karaciğerden sentezlenen bir protein, genellikle böbreklerde birikerek fonksiyonunu bozar
Sikka sendromu
Hem ağız hem de göz kuruluğunun bir arada görülmesi, Sjögren sendromunda görülür
Sinartroz
Hareket etmeyen eklemler (kafatası eklemleri gibi)
Sindezmofit
Omurlar arasındaki bağların kalsifiye olmasıyla meydana gelen köprüleşme
Sinovya
Eklemlerin içinde hücrelerden zengin, eklem sıvısını üreten ve eklemi besleyen canlı doku
Sinovit
Sinovyal dokunun inflamasyonu
Sitokinler
Bağışıklık sistemi hücrelerinin birbirleri arasındaki ilişkiyi ve immün sistemin çeşitli uyarılara yanıtlarını düzenleyen glikoprotein yapıdaki moleküller
Sitotoksik ilaçlar
Özellikle hızlı bölünen hücreler üzerine etki ederek hücre ölümüne neden olan ilaçlar
Sklerödem
Yüz, boyun, gövde ve kolların üst kısımlarında cillte görülen ağrısız, ödemli sertleşme
Sklerit
Gözün sklera tabakasındaki inflamasyon
Sklerodaktili
Parmaklarda deri sertliği ve yumuşak kısımlarda atrofi
Sosis parmak
Parmağın yumuşak doku ve eklemi de içine alacak şekilde tümden şiş olması
Spinal stenoz
Omiriliğin geçtiği kanalda daralma
Spondilartritler
Omurga ve alt ekstiremitenin büyük eklemlerini tutan romatizmalar
Spondilozis
Omurgada hem omurlarda hem de disklerdeki dejeneratif değişiklikler
T
Tarsal tünel sendromu
Ayak bileği seviyesinde sinir sıkışması, buna bağlı uyuşma ve ağrı
Tenisçi dirseği
Ön kol kaslarının yapışma noktasındaki inflamasyon, lateral epikondilit
Tenosinovit
Tendon kılıfında inflamasyon
Tetik noktalar
Fibromiaylji sendromunda görülen, ışınsal olarak ağrı yayan duyarlı noktalar
Tetik parmak
Parmakların fleksör tendonlarında nodül veya kılıfta fibrozis nedeniyle ekstansiyon hareketini yapamaması ve ses çıkarması
Tinnel işareti
Karpal tünel sendromu tanısında kullanılan bir test
Tofüs
Kulak sayvanı, eklem çevresinde ürik asit kristallerinin birikmesiyle oluşan beyaz tebeşir kıvamlı nodüller
Trokanterik bursit
Femur büyük trokanter bölgesindeki bursanın inflamasyonu
Tromboflebit
Damar duvar iltihabına bağlı olarak o bölgede pıhtı ve tıkaç oluşması
U
Ulnar deviasyon
Kronik sinovit nedeniyle tendonların kısalması ve eklem dejenerasyonu ile parmakların dışa doğru kayması
Ü
Ürik asit
Protein yıkımının son ürünleri
Ürtikeriyel vaskülit
Ürtiker ve vaskülit bulgularının bir arada görüldüğü klinik durum
Üveit
Gözün üvea tabakasındaki inflamasyon
V
Vaskülit
Damar duvar iltihabı
Venöz tromboz
Toplardamarlarda pıhtı ile tıkanma
Y
Yalancı gut
Kondrokalsinozis, kalsiyum pirofosfat kristal depolanma hastalığı