Romatizma Sözlüğü

A

ACR kriterleri
Amerikan Romatoloji Akademisine göre hastalıkların sınıflandırma kriteleri

Adezyon
Yapışma, tutunma

Ağız kuruluğu
Yeterince tükürük oluşmamasına bağlı ağızda yapışma hissi

Akut faz yanıtı
Hastalıkların alevli dönemlerinde kanda iltihap göstergelerinin yükselmesi

Akut
Dakikalar ve saatler içinde ani gelişen

Aldolaz
Kas hücrelerinde yıkım olduğunu gösteren enzimlerden biri

Algodistrofi
Çeşitli nedenlerle oluşan, bir ekstiremitede ağrı, şişlik ve vazomotor bozukluklar

Alopesi
Saç diplerinde açılma yaratan patolojik düzeyde saç dökülmesi

Amiloid proteinleri
Vücutta kronik iltihap sonucunda karaciğerde üretilen büyük proteinler

Amiloidoz
Amiloid proteinlerinin organlarda birikerek, o organın fonksiyonlarını bozması

ANA
Hücrenin çekirdeğindeki moleküllere karşı oluşmuş antikorlar

Analjezik
Ağrı kesici

ANCA
Anti nötrofilik sitoplazmik antikorlar

Annulus fibrozus
Omurlar arasındaki disklerde nukleus pulposusu çevreleyen fibröz halka

Antijen
Bağışıklık sistemi tarafından yabancı olarak algılanan her türlü molekül

Antimalaryal ilaç
Kinin ve onun türevi olan ilaçlar

Antipiretik
Ateş düşürücü

Apopitoz
Vücut tarafından planlanmış, eski hücrelerin ölümü

Arter
Atardamar

Artralji
Eklemlerde ağrı hissedilmesi

Artrit
Eklemlerde iltihap bulgularının olması hali

Artrosentez
İçinde sıvı bulunan eklemden sıvı boşaltılması işlemi

Artroskopi
Eklem içine video kamera sistemi ile yapılan bakı

B

Baker kisti
Dizin arka kısmında şişlik ve ağrıya neden olan içi sıvı dolu kesecik

Bifosfanat
Kemik erimesi tedavisinde kullanılan ilaç gruplarından biri

Bruselloz
Brusella mikrobu ile oluşmuş enfeksiyon

Bouchard nodülleri
Parmakların orta eklemlerinde görülen sert kemiksi şişlikler, nodüller

Burger hastalığı
Daha çok genç erkeklerde görülen, bacak damarlarında yer yer tıkanmayla giden bir hastalık

C

C reaktif protein (CRP)
Kanda iltihap göstergelerinden biri

Charcot eklemi
Eklemde ağrı ve kızarıklık olmaksızın ani gelişen şişlikle karakterize ilerleyici ve dejeneratif eklem hastalığı

CREST sendromu
Sklerodermanın lokalize tipinin eski adı

Crohn hastalığı
İltihaplı bir bağırsak hastalığı

Ç

Çekmece testi
Dizde çapraz bağ muayenesi için yapılan test

D

Daktilit
Parmaklarda veya ekstiremitelerde hem yumuşak dokularda hem de eklemlerde beraber şişlik ve ağrı olması ve sosis gibi şişmesi

Deformite
Kalıcı hasar

De Quervain tendiniti
Elde baş parmağın hareketini kontrol eden tendonda inflamasyon

Diskoid lupus
Sadece ciltte döküntü ve yaralara yol açan, sistemik olmayan lupus hastalığı

Diyabetik nöroartropati
Şeker hastalığı olanlarda görülen eklemlerde şişme ve dejenerasyonla seyreden durum

Dupuytren kontraktürü
Parmaklara giden avuç içindeki tendonlarda görülen inflamasyon ve kalınlaşma sonucu ağrı ve şekil bozukluğu

Düğme iliği deformitesi
Romatoid artritte görülen parmak deformitesi

E

Eklem açıklığı
Eklemlerin yapması beklenen hareketleri yapıp yapamadığı

EMG
Elektromiyografi, kas ve sinir hasarını ölçen nörolojik test

Endokardit proflaksisi
Romatizmal kapak hastalığı olan kişilerin girişimsel işlemler öncesi antibiotikle korunmaya alınması

Endotel
Damarların iç duvarını örten hücre sırası

Enteropatik artrit
Bağırsaklardan köken alan hastalıklar veya enfeksiyonlar nedeniyle gelişen eklem iltihabı

Entesopati
Tendonların kemiklere yapışma noktalarında hissedilen duyarlılık ve hafif şişme

Epikondilit
Kas gruplarının yapıştığı epikondil bölgesinde oluşan inflamasyon

Episklerit
Gözün beyaz kısmında kızarıklık ve ağrı ile kendini gösteren yüzeysel inflamasyon

Eritema nodosum
Deriden kabarık, kırmızı-mor, ağrılı ve sıcak cilt altı bezeleri

EULAR kriterleri
Avrupa Romatoloji Grubu tarafından oluşturulmuş sınıflandırma kriterleri

F

Felty sendromu
Romatoid artritin alevli döneminde görülen lökosit düşüklüğü ve dalakta büyüme ile karakterize bir durum

Fibromiyalji
Kaslarda yaygın ağrı ve sertleşme ile karakterize bir hastalık

Fotosensitivite
Güneş ışığına bağlı olarak ciltte meydana gelen döküntüler, kızarıklıklar

G

Glomerulonefrit
Böbreğin glomerullerinde görülen inflamasyon

Glukokortikoid
Kortizon, steroid, kortikosteroid

Golfçü dirseği
Medial epikondilit, dirsekte iç tarafta şişme ve ağrı

Gottron papülleri
Dermatomiyozitte görülen el sırtı ve parmak üstlerinde kırmızı döküntüler

H

Heberden nodülleri
Parmakların tırnağa yakın olan eklemlerinde sert kemiksi şişlikler, nodüller

Heliotrop raş
Dermatomiyozitte üst göz kapaklarında görülen lila-mor renklenme ve pullanma

Henoch – Schönlein purpurası
Küçük damarları tutan vaskülitlerden biri

Hipermobilite
Bir eklemin beklendiğinden daha fazla esneyebilmesi, aşırı hareketli olması

Hipertrofik osteoartropati
Kanserlerin seyrinde görülen, parmaklarda çomaklaşma, eklem ve kemiklerde şişme ve ağrı ile karakterize klinik durum

Hiyalüronik asit
Sinovyal sıvı içindeki ana dolgu maddesi

İ

İmmun kompleks
Antijen ve antikorun birbirine tutunarak oluşturduğu molekül

İmmunglobülin
Antikorun moleküler yapısına verilen isim

İnflamasyon
Yangı, iltihap

İnklüzyon cisimcikli miyozit
Miyozit grubu hastalıklardan birinin adı

İntermittan artrit
Ataklarla ve sorunsuz dönemlerle karakterize eklem iltihabı

İntervertebral disk
Omurlar arasındaki disk

İntraartiküler
Eklem içi

J

Jaccoud tipi artrit
Daha çok akciğer kanseri seyrinde görülen küçük eklemlerde ağrısız şişlikle karakterize artrit

Juvenil
Çocukluk çağı

K

Kalsifik peritendinit
Tendonların çevresinde kalsiyum birikimiyle karakterize kısıtlayıcı bir klinik durum

Kardit
Kalpte iltihaplı durum

Karpal tünel sendromu
Ele giden median sinirin, el bileği seviyesinde sıkışması nedeniyle oluşan klinik durum

Kawasaki hastalığı
Klasik olarak 5 yaşından küçük çocuklarda görülen bir vaskülit tipi

Kelebek raş
Alın ve yanakları içine alan pembe kırmızı, kelebek şekilli döküntü

Keratokonjuktivitis sikka
Gözyaşı azalmasına bağlı kuruluk hissi

Kondroitin sülfat
Vücutta en yaygın bulunan glukozaminoglikan

Kondrokalsinoz
Kıkırdak dokusu içinde kalsiyum birikimine bağlı gelişen eklem sorunu

Kondromalazi
Kıkırdak dokusunun hasarlanması ve yıpranması

Kondroprotektif ilaç
Kıkırdak koruyucu ve onarıcı ilaç

Konnektif doku
Bağ dokusu, dolgu maddesi

Kortikosteroid
Kortizon

Kriyoglobülinler
Soğukta çökerek dokularda hasara yol açan immunglobülinler (antikorlar)

Kserestomi
Ağız kuruluğu

Kutanöz vaskülit
Cilt damarlarındaki iltihap

Kuğu boynu deformitesi
Romatoid artritte uzun süreçte oluşan parmakta kalıcı hasar

L

Lateral epikondilit
Tenisçi dirseği

Legg Calve Perthes
Çocukluk yaş grubunda görülen, femur başının kemikleşme bölgelerinde avasküler nekroz olması

Ligaman
Bağ

Livedoretikülaris
Soğukta kol ve bacaklarda, kılcal damarlarda dolaşım bozulması nedeniyle mermer deseni gibi morarma olması

Löfgren sendromu
Artrit, eritema nodosum ve akciğerlerin hilusunda iki taraflı lenf nodlarında büyüme ile karakterli akut sarkoidoz tablosu

Lokomotor sistem
Kas ve iskelet sistemi

Lökositoklastik vaskülitler
Küçük çaplı damar romatizmalarına verilen genel ad

Lyme hastalığı
Spiroketlerle oluşan ve romatizma kliniğine yol açan bir enfeksiyon türü

M

Malar raş
Yüzde kelebek şeklinde döküntü

Medial epikondilit
Golfçü dirseği

Migratuar artrit
Gezici eklem iltihabı

Monoartrit
Tek eklemde iltihap olması

Monoklonal antikorlar
Tek tipte üretilmiş antikorlar

Mononöritis kompleks
İki ve daha fazla siniri aynı anda ilgilendiren ve genellikle küçük damar vaskülitlerinde ortaya çıkan klinik durum

Morfea
Sklerodermanın sistemik olmayan formu, sadece lokal deri sertliği

N

Nabızsızlık hastalığı
Takayasu arteriti

Nefropati
Böbrek fonksiyonlarında bozulma

Nekrotizan vaskülit
Damar duvar iltihabı sonucu nekroz gelişmesi

Nöropatik eklem hastalığı
Genellikle diabetes mellitüs seyrinde görülen, eklemlerde duyu kaybı ve ağrısız şişme ile karakterize klinik durum

Nöro -Behçet sendromu
Behçet hastalığında beyin tutuluşu

Nörosarkoidoz
Sarkoidozlu olgularda santral ve çevresel sinir sistemi tutuluşu

NSAİ ilaçlar
Steroid olmayan yangı giderici ilaçlar

Nukleus pulposus
Omurlar arasındaki disklerin ortasındaki yumuşak kıvamlı nüve

O

Osgood – Schlatter sendromu
Çocukluk yaş grubunda, dizdeki kemikleşme merkezinde avasküler nekroz olması

Osteitis kondensans ilii
Sakroiliak eklemlere komşu iliak kemikte yoğunluk artışı, skleroz

Osteoartrit
Kireçlenme

Osteofit
Kireçlenmede görülen sivri yeni kemik oluşumları

Osteomalazi
D vitamini eksikliğine bağlı olarak kemiklerde mineralizasyonun bozulması

Osteomiyelit
Kemik dokusunda mikrobik iltihap

Ostenekroz
Kemik dokusunu besleyen damarlarda kan akımının kesilmesine bağlı lokal kemik dokusu ölümü

Osteopeni
Kırık riski içermeyen kemik kitlesinde azalma

Osteoporoz
Kırık riski içeren kemik kitlesinde azalma

Otoantijen
Vücudun kendi dokularının immun sistem tarafından antijen olarak algılanması

Otoimmunite
Bağışıklık sistemi hücrelerinin kendi doku ve organlarına karşı savaş başlatması

P

Paget hastalığı
Kemik dokusu içinde lokal bir alanda aşırı artmış kemik yıkımı ve aşırı artmış kemik yapımı olması

Palindromik romatizma
Kısa süreli ve aralıklı olarak görülen ve kendi kendini sınırlayan sinovit hali

Pannikülit
Cilt altı yağ dokusunda nekroz

Paraneoplastik sendrom
Kanser hastalığının indirekt etkilerine bağlı gelişen değişik klinik durumlar

Patella şoku testi
Diz ekleminde iltihaplı sıvı artışını anlamak için kullanılan muayene yöntemi

Paterji testi
Behçet hastalığı tanısında kullanılan, iğne deliklerinde gelişen iltihabın gözlendiği deri duyarlılık testi

Periartiküler kalsifikasyon
Eklem çevresindeki yumuşak dokularda kalsiyum çökmesi ve eklemin kısıtlanması

Periostit
Kemiğin en dış katmanında enfeksiyonsuz iltihaplanma

Phalen işareti
Karpal tünel sendromu tanısında kullanılan bir muayene yöntemi

Pitting
Sedef hastalığında görülen tırnaklarda noktalanma

Piyomiyozit
HIV enfeksiyonu seyrinde görülen kas dokusunda mikrobik iltihaplanma ve güçsüzlük hali

Plantar fasiit
Ayak tabanındaki sert fasya dokusunda inflamasyon

Polikondrit
Kıkırdak dokusunda inflamasyonla karakterli, tekrarlayan ve nadir görülen bir hastalık

Proteinüri
Böbrekler yoluyla vücuttan protein kaybı

Psödo
Yalancı

Psöriazis
Sedef hastalığı

Pulmoner
Akciğerler

Pulmoner fibrozis
Akciğerlerde fibröz doku artışına bağlı yavaş yavaş gelişen oksijenlenme azalması

Pulmoner hipertansiyon
Akciğer damarlarında tansiyon artışı

Purpura
Vaskülitlerde görülen ciltte kırmızı renkli kanamalı döküntüler

R

Raynaud fenomeni
Soğukla parmaklarda sararma-morarma-kızarma

Reaktif artrit
Enfeksiyon ajanlarına tepki olarak oluşan reaksiyonun eklemlerde neden olduğu şişme ve ağrı

Refleks sempatik distrofi
Çeşitli nedenlerle oluşan, bir ekstiremitede ağrı, şişlik ve vazomotor bozukluklar

Renal osteodistrofi
Hemodiyaliz hastalarında görülen kemikte yapısal bozulma

Retinopati
Retinada oluşan patolojik durum

Romatizmal kardit
Akut romatizmal ateşte kalp tutuluşu olması

Romatoid faktör
IgG molekülüne karşı oluşmuş IgM tipindeki antikorlar

Romatoid nodüller
Romatoid artritte özellikle dirsekte görülen ağrılı nodüller

S

Sakroiliitis
Sakroiliak eklemlerdeki inflamasyon, spondilartritlerin başlangıç lezyonu

Salisilat
Aspirin ve türevleri

SAPHO sendromu
Sinovit, Akne, Püstülozis, Hiperostozis, Osteitisin birlikte görüldüğü nadir görülen bir sendrom

Sarkoidoz
Sıklıkla akciğerleri, eklemleri, deriyi, gözleri ve diğer organları da tutabilen sistemik bir hastalık

Scheuermann sendromu
Sırt ve bel omurlarındaki birincil ve ikincil kemikleşme merkezlerinin avasküler nekrozu

Schirmer testi
Göz yaşı miktarını ölçen bir test

Schmorl nodülleri
Zayıflamış omurlar içine intervertebral diskin fıtıklaşmasıyla oluşan nodüller

Self – tolerans
Bağışıklık sisteminin kendi hücrelerine karşı reaksiyon vermemesi, onları tolere etmesi hali

Septik artrit
Enfeksiyon ajanları tarafından bizzat oluşturulmuş eklem iltihabı

Serum amiloid A proteini
Akut inflamasyon durumunda karaciğerden sentezlenen bir protein, genellikle böbreklerde birikerek fonksiyonunu bozar

Sikka sendromu
Hem ağız hem de göz kuruluğunun bir arada görülmesi, Sjögren sendromunda görülür

Sinartroz
Hareket etmeyen eklemler (kafatası eklemleri gibi)

Sindezmofit
Omurlar arasındaki bağların kalsifiye olmasıyla meydana gelen köprüleşme

Sinovya
Eklemlerin içinde hücrelerden zengin, eklem sıvısını üreten ve eklemi besleyen canlı doku

Sinovit
Sinovyal dokunun inflamasyonu

Sitokinler
Bağışıklık sistemi hücrelerinin birbirleri arasındaki ilişkiyi ve immün sistemin çeşitli uyarılara yanıtlarını düzenleyen glikoprotein yapıdaki moleküller

Sitotoksik ilaçlar
Özellikle hızlı bölünen hücreler üzerine etki ederek hücre ölümüne neden olan ilaçlar

Sklerödem
Yüz, boyun, gövde ve kolların üst kısımlarında cillte görülen ağrısız, ödemli sertleşme

Sklerit
Gözün sklera tabakasındaki inflamasyon

Sklerodaktili
Parmaklarda deri sertliği ve yumuşak kısımlarda atrofi

Sosis parmak
Parmağın yumuşak doku ve eklemi de içine alacak şekilde tümden şiş olması

Spinal stenoz
Omiriliğin geçtiği kanalda daralma

Spondilartritler
Omurga ve alt ekstiremitenin büyük eklemlerini tutan romatizmalar

Spondilozis
Omurgada hem omurlarda hem de disklerdeki dejeneratif değişiklikler

T

Tarsal tünel sendromu
Ayak bileği seviyesinde sinir sıkışması, buna bağlı uyuşma ve ağrı

Tenisçi dirseği
Ön kol kaslarının yapışma noktasındaki inflamasyon, lateral epikondilit

Tenosinovit
Tendon kılıfında inflamasyon

Tetik noktalar
Fibromiaylji sendromunda görülen, ışınsal olarak ağrı yayan duyarlı noktalar

Tetik parmak
Parmakların fleksör tendonlarında nodül veya kılıfta fibrozis nedeniyle ekstansiyon hareketini yapamaması ve ses çıkarması

Tinnel işareti
Karpal tünel sendromu tanısında kullanılan bir test

Tofüs
Kulak sayvanı, eklem çevresinde ürik asit kristallerinin birikmesiyle oluşan beyaz tebeşir kıvamlı nodüller

Trokanterik bursit
Femur büyük trokanter bölgesindeki bursanın inflamasyonu

Tromboflebit
Damar duvar iltihabına bağlı olarak o bölgede pıhtı ve tıkaç oluşması

U

Ulnar deviasyon
Kronik sinovit nedeniyle tendonların kısalması ve eklem dejenerasyonu ile parmakların dışa doğru kayması

Ü

Ürik asit
Protein yıkımının son ürünleri

Ürtikeriyel vaskülit
Ürtiker ve vaskülit bulgularının bir arada görüldüğü klinik durum

Üveit
Gözün üvea tabakasındaki inflamasyon

V

Vaskülit
Damar duvar iltihabı

Venöz tromboz
Toplardamarlarda pıhtı ile tıkanma

Y

Yalancı gut
Kondrokalsinozis, kalsiyum pirofosfat kristal depolanma hastalığı