Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.
Gut hastalığı nasıl bir hastalıktır?
Yanlışlıkla eklem boşluğuna kaçan ürik asit kristallerinin eklemlerde iltihaplanmaya neden olduğu romatizmal bir hastalıktır. Süreklilik gösterir ama eklem yakınmaları dönemsel olarak ve ataklar şeklinde görülür.
Sebepleri neler?
Klasik gut hastalığında en sık neden ürik asit yükselmesine yol açan gıdaların çok tüketilmesi veya herhangi bir sebeple idrarla ürik asit atılımının azalmasıdır. Eklemin içine yanlışlıkla kaçan ürik asit eklemi tahrip eder ve iltihap yaratır.
Kimlerde gut gelişme riski yüksek?
Kalıtsal yatkınlık olması önemli bir faktördür. Erkeklerde sıktır, kadınlarda menopoz öncesi yıllarda gut pek görülmez, menopoz sonrası risk artar. Fazla kilolu, çok alkol alan, hayvansal gıdaları çok tüketenlerde ve diabetli kişilerde gut görülme riski yüksektir. Eski çağlarda “kralların eklem hastalığı” veya “zenginlerin eklem hastalığı” olarak bilinmesi, bol et tüketimi ile ilişkili olmasındandır.
Belirtileri neler?
Eklemde ağrı, şişlik, kızarma ve sıcaklık artışı çok belirgindir. Hatta şişen eklem üzerindeki deri kırmızı-vişne rengini alır ve oldukça sıcaktır. Parmak ucuyla bile dokunulduğunda şiddetli ağrıya neden olur. Bu durum tedavi edilmese bile ortalama 3-4 günde yatışır ve maksimum 1 hafta içinde kendiliğinden düzelir. Sonra bir başka ekleme geçebilir, bazen uzun süre sessiz kalır, aylar sonra yeniden ortaya çıkabilir. Gut en sık ayak baş parmak ekleminde görülür ama tek görüldüğü yer değildir. Ayak bilekleri, diz ve dirsek eklemlerinde de gut görülür. Eklemlerin üzerinde iltihaplanma olmaksızın ürik asitin depolandığı cilt altı bezeleri görülebilir. İçinden tebeşir tozu gibi bir içerik boşalabilir ama bunlara özel bir müdahale yapılmaz.
Tedavi edilmediğinde nasıl sorunlar çıkar?
Tekrarlayan gut atakları eklemlerde yıkıma, şekil bozukluğuna ve eklem hareketlerinin kısıtlanmasına yol açar.
Gut atağını tetikleyen faktörler var mı?
Hayvansal gıda tüketiminde ve alkol alımında artış olan dönemlerde gut atakları sıklaşır. Ekleme yönelik travma atağı başlatabilir. Herhangi bir cerrahi girişim geçirenlerde de gut alevlenebilir.
Gut nasıl teşhis edilir?
Hastanın tarifi, muayene bulguları çoğu zaman yeterli olmaktadır. Kanda iltihap göstergelerinde artış ve ürik asit düzeyindeki yükseklik tanıya yardımcıdır, uzun süreli bir gut ise eklem grafilerindeki bazı özel görüntüler de bize yardımcı olur.
Uzun dönemde hastaya ne gibi zararlar verebilir?
Tedavi edilmez ve önlem alınmazsa sakatlığa neden olur, yaşam kalitesini bozar.
Hastalar hangi gıdalardan uzak durmalı?
Özellikle et, şarküteri ürünleri, tam yağlı süt, peynir, yoğurttan uzak durmalılar. Alkolden ve özellikle mayalı içeceklerden az tüketmeliler.
Peki gut nasıl tedavi ediliyor?
Diyetine dikkat eden kişi ek olarak hem ürik asit düzeyini düşüren ilaçlar hem de gut atağı başlamasını engelleyici ilaçlar kullanmalıdır. Genellikle yanlış yapılan, sadece eklem sorunları olduğunda ilaç kullanıp sonra bırakmaktır. Halbuki sürekli ve düzenli kullanılınca eklemlerdeki iltihabın önüne geçilebilir, dolayısıyla tekrarlayan ataklarla eklem harabiyeti gelişmesi önlenebilir.