Gut Hastalığı Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.

Gut Hastalığı Nedir?

Gut hastalığı, eklem boşluğuna yanlışlıkla kaçan ürik asit kristallerinin eklemlerde iltihaplanmaya neden olduğu romatizmal bir hastalıktır.

• Dönemsel ataklar şeklinde ortaya çıkar ve eklemde şiddetli ağrı, şişlik ve kızarıklığa yol açar.
• Tedavi edilmezse eklem hasarına ve şekil bozukluğuna neden olabilir.

Gut Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Gut hastalığının en yaygın nedenleri şunlardır:

• Ürik asit seviyesinin yükselmesi (hiperürisemi)
• Ürik asidin böbrekler tarafından yeterince atılamaması
• Hayvansal gıdaların ve alkolün aşırı tüketimi

Ürik asit, vücutta pürin adı verilen maddelerin parçalanmasıyla oluşur. Pürin bakımından zengin gıdaların fazla tüketilmesi, ürik asit seviyesini artırarak gut atağına yol açabilir.

Kimler Gut Hastalığı Açısından Risk Altında?

Gut hastalığı gelişme riski şu gruplarda daha yüksektir:

• Genetik yatkınlığı olan kişiler
• Erkekler (Kadınlarda menopoz sonrası risk artar)
• Obez bireyler
• Aşırı alkol tüketenler
• Kırmızı et ve işlenmiş et ürünlerini fazla tüketenler
• Diyabet, hipertansiyon ve böbrek hastalığı olan kişiler

Eskiden “kralların hastalığı” veya “zengin hastalığı” olarak bilinen gut, bol miktarda et tüketimiyle ilişkili olduğu için bu şekilde adlandırılmıştır.

Gut Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Gut hastalığında görülen en yaygın belirtiler şunlardır:

1. Eklem Ağrısı ve Şişlik

• Eklemde aniden gelişen şiddetli ağrı ve şişlik olur.
• En sık ayak baş parmağında görülse de, ayak bilekleri, dizler ve dirseklerde de oluşabilir.
• Etkilenen eklem dokunmaya karşı aşırı hassas hale gelir.

2. Kızarıklık ve Isı Artışı

• İltihaplı eklem bölgesi kırmızı veya vişne rengini alır.
• Eklem sıcaklığı artar ve üzerine dokunmak bile ağrıya neden olabilir.

3. Ataklar Halinde Görülme

• Gut atakları genellikle 3-4 gün içinde kendiliğinden yatışır.
• Bazen uzun süre sessiz kalabilir ve aylar sonra tekrar ortaya çıkabilir.

4. Ürik Asit Birikimi (Tofüs Oluşumu)

• Eklemlerde ve cilt altında ürik asit kristalleri birikerek küçük kireçlenmeler (tofüs) oluşturabilir.
• Bunlar zamanla eklem deformasyonuna neden olabilir.

Gut Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Gut hastalığının teşhisi için aşağıdaki yöntemler kullanılır:

• Hastanın semptomları ve öyküsü: Gut ataklarının karakteristik özellikleri değerlendirilir.
• Fizik muayene: Şişlik, kızarıklık ve hassasiyetin bulunduğu eklemler incelenir.
• Kan testleri:
  • Ürik asit seviyeleri ölçülür.
  • Enflamasyon belirteçleri (CRP, ESR) değerlendirilir.
• Röntgen ve eklem ultrasonu:
  • Eklem hasarı veya ürik asit kristallerinin varlığı incelenir.

Gut Hastalığı Tedavi Edilmezse Ne Gibi Sorunlara Yol Açar?

Gut hastalığı uzun vadede aşağıdaki sorunlara yol açabilir:

• Tekrarlayan ataklar sonucu eklemde kalıcı hasar ve şekil bozukluğu
• Eklem hareketlerinde kısıtlanma
• Böbrek taşı ve böbrek yetmezliği riski

Gut Atağını Tetikleyen Faktörler

Gut hastalarının atakları önlemek için kaçınması gereken tetikleyiciler:

• Aşırı hayvansal gıda tüketimi (özellikle kırmızı et, sakatat, deniz ürünleri)
• Alkol ve mayalı içecekler (bira, şarap vb.)
• Şok diyetler ve aç kalmak
• Ekleme yönelik travmalar ve cerrahi girişimler

Gut Hastaları Hangi Gıdalardan Uzak Durmalı?

Gut hastalarının kaçınması gereken veya sınırlı tüketmesi gereken gıdalar şunlardır:

• Kırmızı et, sakatat ve şarküteri ürünleri
• Tam yağlı süt, peynir ve yoğurt
• Deniz ürünleri (karides, midye, hamsi, sardalya vb.)
• Alkol, özellikle bira ve şarap

Tüketilmesi önerilen besinler:

• Bol su içmek (ürik asidin vücuttan atılmasını kolaylaştırır)
• Sebze ve lifli gıdalar tüketmek
• Az yağlı süt ürünleri
• Tam tahıllar ve baklagiller

Gut Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Gut hastalığının tedavisinde iki temel yaklaşım vardır:

1. Diyet ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Sağlıklı beslenme ile ürik asit seviyesini kontrol altında tutmak gerekir.
• Fazla kilolardan kurtulmak gut ataklarını önleyebilir.
• Bol su içmek ve idrar söktürücü içeceklerden kaçınmak önerilir.

2. İlaç Tedavisi

İlaç tedavisi iki gruba ayrılır:

Atakları kontrol altına almak için kullanılan ilaçlar:

• Non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ) (ibuprofen, naproksen vb.)
• Kolşisin (gut ataklarını azaltmak için kullanılır)
• Kortikosteroidler (şiddetli gut ataklarında kullanılır)

Ürik asit seviyesini düşüren ilaçlar:

• Allopurinol (ürik asit üretimini azaltır)
• Febuksostat (ürik asidi kontrol altına alır, böbrek hastalarında tercih edilir)
• Probenesid (ürik asidin böbrekler yoluyla atılmasını artırır)

Tedavide yapılan en büyük hata, sadece atak sırasında ilaç kullanmak ve sonrasında tedaviyi bırakmaktır.
Gut hastalarının düzenli ilaç kullanması, eklem hasarını önlemek için kritik öneme sahiptir.

Gut Hastaları İçin Öneriler

• Doktor kontrolünde düzenli tedavi alınmalıdır.
• Sağlıklı bir diyet uygulanmalı ve alkol tüketimi sınırlandırılmalıdır.
• Bol su içerek böbrekler desteklenmelidir.
• Fiziksel aktivite yapılmalı ancak aşırı zorlayıcı egzersizlerden kaçınılmalıdır.
• Düzenli kan testleriyle ürik asit seviyeleri takip edilmelidir.