Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.
Sjögren sendromu nasıl bir hastalıktır?
Ağız, göz, cilt ve vajinal kuruluk ve beraberinde eklem ağrıları ile karakterize bir hastalıktır. Eklemlerde şişlik ve hareket kısıtlılığı az oranda görülür. Tek başına görülebildiği gibi, bazı romatizmal hastalıklarla beraber de görülebilir.
Sjögren sendromu nasıl gelişir?
Nedeni tam bilinmemektedir. Genetik ya da viral enfeksiyonların bilinmeyen mekanizmalarla Sjögren sendromuna neden olabildiğine dair bulgular vardır. Bu hastalığın esas olarak bağışıklık (immün) sistemindeki bozukluktan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bağışıklık sistemimizin kontrolsüz hareket etmesiyle ortaya çıkar. Lenfosit adı verilen hücreler gözyaşı ve tükrük bezlerine giderek bu dokularda harabiyet yapar. Bu nedenle de hem tükrük bezlerinde hem de gözyaşı bezlerinde salgıda azalma yani kuruluk meydana gelir. Vajinal salgıların azalması cinsel ilişki esnasında kuruluk ve ağrıya neden olur. Sjögren sendromunda eklem, akciğer, böbrek, sinir, tiroid, karaciğer ve beyin gibi diğer organlarda da tutulum görülebilir.
Sjögren sendromu kimlerde görülür?
Sjögren sendromu herhangi bir yaşta görülebilirse de en fazla 45 yaşının üzerindeki kadınlarda ortaya çıkmaktadır. 20 yaş altında çok nadirdir.
Sjögren sendromunda bulgular nelerdir?
Genellikle yavaş başlar. Yıllar içinde yakınmalar şiddetlenir. Tükrük bezlerinde şişlik, tat alma ve koklama duyusunda bozulma izlenebilir. Ağız kuruluğu nedeniyle çiğneme, yutma ve konuşmada güçlük hissedilebilir. Tükrük, bakterilere karşı savaşan ve çürüklerin oluşmasını engelleyen bir sıvıdır. Hastalarda tükrük azalması sonucu diş çürükleri de sık görülür. Gözlerde kuruluğa bağlı kızarıklık, yanma, kaşıntı ve ışığa aşırı hassasiyet gelişir. Uygun tedavi edilmezse “kornea” adı verilen gözün en dışındaki saydam zarda ülserler, nadiren de körlük gelişebilir. Sjögren sendromu bulunan hastalarda burun, cilt ve kadın genital organlarında da kuruluk izlenebilir. Akciğer alveollerinde yüzey kayganlığı sağlayan sıvının azalması ve zarlarda kalınlaşma olması kuru öksürük ve nefes darlığına neden olur.
Sjögren sendromu tanısı nasıl konur?
Ağızda ve gözlerde kuruluk hisseden hastalarda bu tanıdan şüphelenilmelidir. Kan tetkiklerinde de otoantikorların varlığı tanıyı destekler. Gözde kuruluk “Schirmer testi” ile tespit edilir. Korneanın bir göz doktoru tarafından incelenmesi de kuruluk hakkında bilgi verecektir. Tükrük bezlerin düzgün çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için “sialogram” yapılabilir. Sjögren sendromunun kesin tanısı için tükrük bezi biopsisi yapılır. Mikroskop altında değerlendirilir. Akciğer ve böbrek fonksiyonlarının gerek direkt grafilerle gerekse de laboratuvar testleri ile takibi yardımcı olabilir.
Sjögren sendromu nasıl tedavi edilir?
Bu hastalığın kesin tedavisi olmasa da bulgulara yönelik özel tedavilerle hastaların yakınmaları giderilebilir ve yaşam kaliteleri düzeltilebilir. Gözlerdeki kuruluk için yapay göz yaşı ve göz damlaları kullanılabilir. Ağızdaki kuruluk için en etkili rahatlama yollarından biri bol sıvı alımıdır. Yine özel sakızlar (çürümeye engel olmak için şekersiz olmaları koşulu ile), diş macunları, düzenli diş fırçalama hastalara yardımcı olacaktır. Ciltte kuruluk varsa hassas ciltler için önerilen nemlendiriciler kullanılabilir.
Eklem sorunları için nadiren kortizona ihtiyaç duyulur. Genellikle anti-inflamatuar ilaçlar yeterlidir. Hastalarda eşlik eden başka bir romatizmal hastalık olması durumunda (romatoid artrit, lupus vb. gibi) bunun tedavisi esastır. Vajinal kuruluk için cinsel ilişki öncesi kayganlaştırıcı kremler kullanılır. Organ tutulumu varsa tedavi farklılaşır.