Bel Ağrısı ve Sırt Ağrısı: Nedenleri, Değerlendirilmesi ve Tedavisi

Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.

Bel ve Sırt Ağrısı Nedir?

Bel ağrısı ve sırt ağrısı, yaşamımızın herhangi bir döneminde karşılaşabileceğimiz en yaygın sağlık sorunlarından biridir.
Omurganın bel bölgesi, vücut ağırlığını taşıyarak bu yükü her iki bacağa eşit şekilde aktarma görevi üstlenir. Bel ve sırt bölgesinde oluşan ağrılar, hareket kısıtlılığı, tutukluk ve duruş bozukluğu gibi şikâyetlere neden olabilir.

Bel ağrısının nedenleri:

• %90’ı mekanik nedenlere bağlıdır (kas zorlanmaları, duruş bozuklukları, fıtıklar vb.).
• %10’u ise sistemik hastalıkların bir belirtisi olabilir (romatizmal hastalıklar, enfeksiyonlar, kanser vb.).

Bel ve Sırt Ağrısının Nedenleri Nelerdir?

Ağrının kaynağını belirlerken hastanın yaşı, cinsiyeti, aile öyküsü ve mesleği önemli ipuçları sunar.
Bel veya sırt ağrısı yaşayan hastalar genellikle fizik tedavi, beyin cerrahisi ve ortopedi uzmanlarına başvurur, ancak bazı vakalarda romatoloji uzmanlarının da değerlendirmesi gereklidir.

Ağrının Doğası: Romatizmal Ağrı mı, Mekanik Ağrı mı?

Ağrının özelliklerine bakarak nedeni hakkında fikir sahibi olunabilir:

• Kronik romatizmal ağrılar:
  • İstirahatle artar, hareketle azalır.
  • Sabahları belde ve sırtta tutukluk hissiyle başlar.
  • Genellikle iltihaplı romatizmal hastalıkların belirtisidir (Ankilozan Spondilit vb.).
• Mekanik kaynaklı ağrılar (Bel fıtığı, kas zorlanmaları vb.):
  • Dinlenmekle azalır, hareketle artar.
  • Ani hareket sonrası başlayan ağrı olabilir.
  • Ağrı genellikle belden kalçaya ve bacağın arkasına yayılır.
• Enfeksiyon ve tümör kaynaklı ağrılar:
  • Hiçbir pozisyonda rahatlama olmaz, sürekli devam eder.
  • Gece ağrıları ve istirahatle artan ağrılar kötü huylu hastalıklara işaret edebilir.
  • Ağrıya ateş, kilo kaybı, gece terlemeleri ve halsizlik eşlik edebilir.
• Sinir basısına bağlı ağrılar:
  • Kas güçsüzlüğü, karıncalanma ve hissizlik görülebilir.
  • Dizleri karına çekerek uzanmak ağrıyı hafifletebilir.
  • Bel fıtığında sinir sıkışmasına bağlı olarak bacakta iğnelenme hissi oluşabilir.

Ağrının Karakteri ve Yayılımı

Ağrının nasıl ve ne zaman başladığı, teşhis açısından önemlidir:

• Ani ve ters bir hareket sonrası başlayan akut ağrı: Kas zorlanmaları veya fıtık kaynaklı olabilir.
• Sinsi başlayan, zamanla artan ağrı: Romatizmal hastalıklara işaret edebilir.
• Kalça ekleminden kaynaklanan ağrı: Kasık ve bacakların içine yayılır.
• Bel fıtığından kaynaklanan ağrı: Kalçadan bacağın arka kısmına doğru yayılır.

Bel ve Sırt Ağrısı Tanısında Kullanılan Testler

Bel ve sırt ağrısı şikâyetiyle gelen hastalar için yapılan değerlendirmeler:

• Fizik muayene: Omurga hareket açıklığı, kas gücü ve sinir basısı belirtileri değerlendirilir.
• Nörolojik muayene: Sinir sıkışması olup olmadığı test edilir.
• Görüntüleme yöntemleri:
  • Röntgen (Direk grafi): Omurgada yapısal bozuklukları gösterir.
  • MR (Manyetik Rezonans): Fıtık, iltihap ve tümör gibi nedenleri detaylı gösterir.
  • BT (Bilgisayarlı Tomografi): Kemik yapısında ileri derecede bozulmalar için kullanılır.
  • EMG (Elektromiyografi): Sinir sıkışmalarını değerlendirmek için yapılır.
• Kan testleri:
  • Romatizmal hastalık şüphesi varsa (ESR, CRP, RF, HLA-B27 vb.).
  • Enfeksiyon veya tümör şüphesi varsa kan değerleri incelenir.

Bel ve Sırt Ağrısı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavi, ağrının nedenine göre belirlenir.

• Mekanik bel ağrısı (kas zorlanmaları, bel fıtığı vb.) için:
  • Ağrı kesiciler (NSAİ ilaçlar)
  • Kas gevşeticiler
  • Fizik tedavi ve egzersiz programları
• İltihaplı romatizmal hastalıklar (Ankilozan Spondilit, Romatoid Artrit vb.) için:
  • Romatizmal ilaçlar (kortizon, biyolojik ajanlar, bağışıklık baskılayıcı ilaçlar)
  • Fizik tedavi ve düzenli egzersiz
  • Romatolog takibinde düzenli kontroller
• Sinir basısına bağlı ağrılar (Bel fıtığı, siyatik vb.) için:
  • Fizik tedavi ve egzersiz
  • Gerektiğinde cerrahi müdahale (sinir basısı şiddetliyse)
• Enfeksiyon veya tümör kaynaklı bel ağrısı için:
  • Antibiyotikler veya kanser tedavisi (kemoterapi, radyoterapi vb.)
  • Cerrahi müdahale (gerekirse tümör veya enfeksiyonun temizlenmesi için)

Bel ve Sırt Ağrısından Korunmak İçin Öneriler

• Duruş bozukluklarından kaçının: Omurgaya fazla yük binmesini engelleyin.
• Düzenli egzersiz yapın: Bel ve sırt kaslarını güçlendiren egzersizler ağrıları önler.
• Ağır kaldırmaktan kaçının: Ağırlık kaldırırken belinizi koruyacak şekilde eğilin.
• Uzun süre oturmayın: Ofis çalışanları için bel desteği sağlayan ergonomik sandalyeler önerilir.
• Fazla kilolardan kaçının: Aşırı kilo, bel bölgesine ekstra yük bindirir.
• Sigara içmeyin: Sigara içmek, omurga sağlığını olumsuz etkileyebilir.