Vaskülit – Damar Romatizması

Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.

Vaskülit Nedir?

Vaskülit, kan damarlarının duvarında iltihaplanma ve hasar gelişmesi sonucu damarın yapısının bozulmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır.

• Damarın elastikiyeti bozulursa anevrizma gelişebilir.
• Damar tıkanırsa, o bölgedeki doku oksijensiz kalır ve zamanla hasar görür.
• Eğer damar duvarı tamamen zarar görürse yırtılma meydana gelebilir.

Vaskülit, primer (bağımsız) bir hastalık olarak görülebileceği gibi, başka hastalıklarla birlikte sekonder (ikincil) olarak da ortaya çıkabilir.

Vaskülit Türleri

Vaskülitler genellikle etkilenen damarların çapına göre sınıflandırılır:

Büyük Damar Vaskülitleri

• Takayasu arteriti
• Dev hücreli arterit

Orta Çaplı Damar Vaskülitleri

• Poliarteritis nodosa (PAN)
• Kawasaki hastalığı

Küçük Çaplı Damar Vaskülitleri

• Wegener granülomatozu
• Churg-Strauss sendromu
• Mikroskopik polianjiit
• Henoch-Schönlein purpura
• Esansiyel kriyoglobülinemik vaskülit
• Kutanöz lökositoklastik anjiit

Sekonder Vaskülitler

Bazı otoimmün hastalıklar, enfeksiyonlar ve ilaçlara bağlı olarak gelişen vaskülitlerdir.

Vaskülit Belirtileri

Vaskülit hastalarında görülen belirtiler damarın çapına, hangi organı beslediğine ve hastalığın şiddetine bağlı olarak değişebilir.

Aşağıdaki durumlar vaskülit şüphesini artırır:

Genel Belirtiler

• Açıklanamayan ateş, kilo kaybı ve halsizlik
• Kas ve eklem ağrıları
• Erkeklerde testis ağrısı
• Raynaud fenomeni (parmaklarda renk değişimi ve üşüme)

Sinir Sistemi Belirtileri

• Baş ağrısı, bilinç bulanıklığı, felç ve sara nöbetleri
• Ani görme kaybı veya çift görme
• Kol ve bacaklarda uyuşma, karıncalanma ve hareket kaybı

Deri ve Dolaşım Sistemi Belirtileri

• Parmaklarda yaralar, tırnak diplerinde küçük kanamalar
• Çene ve dilde yemek yerken uyuşma hissi
• Çevresel nabızların zayıflaması veya kaybolması
• Muayenede büyük damarların üzerinde üfürüm duyulması

Sindirim Sistemi Belirtileri

• Şiddetli karın ağrısı, kanlı ishal ve sindirim sistemi kanamaları

Solunum Yolları Belirtileri

• Sık sinüzit ve tekrarlayan astım nöbetleri
• Kanlı balgam ve akciğerlerde anormal görüntüler

Bu belirtilerin tümü bir hastada görülmez. Vaskülitin türüne bağlı olarak farklı şikayetler ön planda olabilir. Ancak en yaygın ortak belirtiler ateş, halsizlik ve istemsiz kilo kaybıdır.

Vaskülitin Nedenleri

• Bağışıklık sistemi bozuklukları
• Genetik yatkınlık
• Bazı enfeksiyonlar (örneğin hepatit B ve C)
• Toksinler ve çevresel faktörler
• Otoimmün hastalıklar (lupus, romatoid artrit gibi)

Vaskülit Tanısı Nasıl Konur?

Tanıda klinik belirtiler ve laboratuvar testleri önemlidir.

• Kandaki iltihap belirteçleri (CRP, sedimentasyon) genellikle yüksektir.
• Kan sayımında beyaz küre, alerji hücreleri ve trombosit artışı görülebilir.
• Bazı vakalarda otoantikor testleri (ANCA, ANA) pozitif çıkabilir.
• Anjiyografi, MR, BT veya PET taramaları ile damarların durumu incelenebilir.
• Doku biyopsisi, hastalığın kesin teşhisi için en önemli testlerden biridir.

Vaskülit Tedavisi

Vaskülit tedavisinde en önemli hedef iltihabı baskılamak ve organ hasarını önlemektir.

• Hafif vakalarda nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ) kullanılabilir.
• Orta ve ağır vakalarda kortikosteroidler (kortizon) en sık tercih edilen tedavidir.
• Bağışıklık sistemini baskılayan immünsüpresif ilaçlar (metotreksat, azatioprin, siklofosfamid) kullanılır.
• Biyolojik ajanlar (rituksimab, tocilizumab) bazı vaskülit türlerinde etkili olabilir.
• Kan sulandırıcı ilaçlar (aspirin, heparin) pıhtı oluşumunu önlemek için verilebilir.

Sonuç

Vaskülit, erken teşhis ve uygun tedavi ile kontrol altına alınabilen, ancak düzenli takip gerektiren kronik bir hastalıktır.

• Tedavi hastalığın şiddetine göre kişiye özel olarak belirlenir.
• İlaç tedavisi uzun süre devam edebilir ve düzenli doktor kontrolü gerektirir.
• Tedaviye uyum, komplikasyonları önlemek açısından büyük önem taşır.

Hastaların düzenli takip ve sağlıklı bir yaşam tarzı ile yaşam kalitelerini artırmaları mümkündür.