Romatizmal hastalarda genetik yatkınlık gözlenmiştir. Genetik yatkınlığı olan hastalar, çevresel koşullar sonucunda romatizma hastalığı ortaya çıkabilmektedir. İç Hastalıkları ve Romatoloji Uzmanı Dr. Selda Öktem, romatizma hakkında hastalarına bilgilerde bulundu.
Genetik yatkınlık önemli
Romatizmal hastalarda genetik yatkınlık gözlenmiştir. Genetik yatkınlığı olan hastalar, çevresel koşullar sonucunda romatizma hastalığı ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle ailede hastalık devamlılığı olması önemli bir bulgudur, diğer bireylerde de kesin olarak romatizma hastalığının göstergesi değildir. Bazı romatizmal hastalıkların tam olarak nasıl geliştiği hala bilinmemektedir. Romatoloji alanının hastalıkların başlamasında esas nokta özetle, vücudumuzu yabancılardan korumaya programlanmış olan bağışıklık sistemi hücrelerinin, kendi doku ve organlarını yabancı sanarak onları reddetmesidir. Yani bir iç savaş hali söz konusudur. Yabancı sanılan doku ve organ bölgesinde süregelen olaylar sonucunda, yangı (iltihap) denilen bir durum gelişmektedir. Bu da hastada bulunduğu yere göre değişik yakınmalara yol açmaktadır. Romatizmal hastalıkların çoğunda eklemlerde ağrı, şişlik ve hareketlerde kısıtlılık (artrit) görülmektedir.
Bu belirtilere dikkat!
Romatizmal hastalıklar sadece eklemlerle sınırlı değildir; eklem bulgusu olmadan da iç organ kasılmalarına yol açmaktadır. Kas güçsüzlüğü, kas ağrısı, sırt ve bel ağrısı, ciltte döküntüler, tırnak değişiklikleri, deri sertliği, gözyaşı azalması, ağız kuruluğu, gözlerde kızarıklık, görmede ani azalma ve kayıp, uzun süreli yüksek ateş, parmaklarda renk solması, solunum sistemi ile ilgili belirtiler (Nefes darlığı, kuru öksürük, kanlı balgam vb.) bu tip hastalıkların göstergeleri arasındadır. Bunların yanında sindirim sistemi şikayetleri, böbrek fonksiyonlarında azalma, nörolojik belirtiler (Felç, bilinç değişiklikleri vb.) ile kalp ve dolaşım sisteminde yaşanan olumsuzluklar (Damarlarda pıhtı oluşumu, nabız kaybı vb.) romatizmal rahatsızlıkların göstergesidir. Çok çeşitli yakınmalara ve organ tutulumlarına neden olan romatizmal hastalıkların tedavisi, günümüz koşullarında artık mümkündür. Son yıllarda hız kazanan ilaç araştırmaları ile romatizma tedavisinde yol kat edilmiştir. Rromatizmal hastalığın tamamen ortadan kalkması söz konusu değildir. Sürekli bir hekim-hasta işbirliği gerektirmektedir. Zaman zaman hastalığın şiddetleneceği bilinmelidir. Bazı tedaviler ömür boyu devam edebilir. Tedavide amaç, yakınmaların ortadan kaldırılması, olası ortaya çıkabilecek organ tutulumlarının önlenebilmesi ve hastanın yaşam konforunu en üst düzeyde sürdürmesini sağlamaktır. Romatizmal hastalıkların tedavisinde başta romatoloji olmak üzere, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı, ortopedi uzmanı ve gereğinde diğer uzmanlık dallarının ekip olarak çalışması gerekmektedir.
Romatoloji Nedir?
Romatoloji, genelikle bağışıklık sistemi üzerinde etkili olarak zamansız çalışmasına neden olan romatizmal iltihapların ve kas sistemi üzerinde olumsuz sonuçlar doğuran hastalıkların incelendiği daldır. M.Ö. 8000 yıl öncesine kadar varlığı bilinen romatizmanın çok eski olmasına rağmen hala nedenleri, seyirleri ve tedavileri 20. yüzyılda Romatoloji Bilim Dalı’nın incelenmesiyle devam etmektedir. Romatizma hastalığının sebeblerini buldukca Romatoloji Bilim Dalı’da gelişecektir.
Romatoid artrit nedir?
Romatoid artrit (RA), sık görülen romatizmal hastalıklardan biridir. Görülme sıklığı yaklaşık olarak yüzde 1-1.5’tur. Bu oran göz önünde tutulduğunda, Türkiye’de 700 bin ile 1 milyon arasında RA hastası olduğu söylenebilir; kadınlarda erkeklere oranla üç kat daha sık rastlanmaktadır.
Özellikle 30-50 yaşları arasında görülür. Sistemik bir hastalık olmakla birlikte, kronik olarak en sık eklemler etkilenir. Romatoid artrit eklemlerde şekil bozukluğuna ve iş kaybına neden olmaktadır.
Geçmiş yıllarda hastaların hepsi doğru tanı alamamakta ve yeterince iyi tedavi edilememekteydi. Ancak, son yıllarda Türkiye’de de romatoloji biliminin gelişmesi ve yeni tedavi olanaklarının artması ile hastalar başarıyla tedavi ediliyor. Hastalığın nedeni kesin olarak bilinmemektedir.
Özetle genetik yatkınlığı olan bireylerde, bazı çevresel koşullar hastalığı başlatabilmektedir. Ailede RA’lı bir kişinin olması, diğer bireylerde de bu hastalığın kesinlikle ortaya çıkacağı anlamına gelmemelidir.
Hastalık çoğunlukla sinsi bir şekilde başlar. Eklemlerde ağrı ve şişliğe, sabahları katılık ve tutukluk haline, hareket kısıtlılığına neden olur. Yavaş yavaş etkilenen eklem sayısı artar. En sık el ve ayak bilekleri, el ve ayak parmak eklemleri ve dirsekler etkilenir. Hastalık ilerledikçe ve tedavi edilmedikçe diğer eklemler de hastalanma eğilimi gösterir. Uzun süren ve yeterince tedavi edilemeyen olgularda eklemlerde şekil ve fonksiyon bozukluğuna neden olur. Bu durum bireyin günlük kişisel ihtiyaçlarını bile karşılayamaması ve konforsuz bir yaşam sürmesi anlamına gelmektedir.
Tedavi seçenekleri
Romatoid artrit tedavilerinde birçok ilaç imkanı bulunmaktadır. Tedavinin uzun süreli olacağıdır. RA hastalığını tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir; bu hastalık sadece kontrol altına alınabilir. Çok sayıda ilacı beraber kullanmak gerekebilir. Zaman zaman hastalık aktivitesinde artışlar görülebilir. Hasta ile hekim arasındaki güven ve işbirliği, tedavi uyumunu ve başarıyı artıracaktır.