Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.
Kortizon (Steroid) Nedir?
Kortizon, vücudumuzda doğal olarak üretilen ve yaşamsal öneme sahip bir hormondur.
- Böbrek üstü bezleri tarafından salgılanan kortizon, bağışıklık sistemini düzenleyici ve iltihabı baskılayıcı etkiler gösterir.
- Eksikliği yaşamla bağdaşmaz ve birçok vücut fonksiyonunu olumsuz etkileyebilir.
- Romatizmal hastalıkların tedavisinde güçlü bir anti-inflamatuar (iltihap baskılayıcı) olarak kullanılır.
Kortizon Hangi Hastalıklarda Kullanılır?
Kortizon, birçok hastalığın tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. En yaygın kullanım alanları şunlardır:
Romatizmal hastalıklar:
- Romatoid artrit (RA)
- Ankilozan spondilit (AS)
- Lupus (SLE)
- Sjögren Sendromu
- Behçet hastalığı
- Polimiyozit ve dermatomiyozit
Bağışıklık sistemi hastalıkları:
- Otoimmün hastalıklar
- Alerjik hastalıklar (astım, alerjik rinit, egzama)
Solunum yolu hastalıkları:
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
- Şiddetli astım atakları
Sinir sistemi ve beyin hastalıkları:
- Multipl skleroz (MS) atakları
- Beyin ödemi ve sinir iltihapları
Organ nakilleri:
- Nakledilen organın reddedilmesini önlemek için kullanılır.
Kortizon Nasıl Kullanılır?
Kortizon içeren ilaçların hangi dozda ve ne süreyle kullanılacağına romatolog veya ilgili doktor karar verir.
- Tablet, enjeksiyon (iğne) ve krem formunda olabilir.
- Romatizmal hastalıkların tedavisinde genellikle sabah erken saatlerde, tok karnına alınmalıdır.
- Piyasada yaygın olarak bulunan kortizonlu ilaçlar:
- Prednol (4 mg, 16 mg tablet – 20-40-250 mg ampul)
- Deltacortril (5 mg tablet)
- Ultralan (5-20 mg tablet)
Kortizonun Yan Etkileri Nelerdir?
Kortizon, uzun süre ve yüksek doz kullanıldığında bazı yan etkilere yol açabilir. Ancak doktor kontrolünde ve önlemlerle kullanıldığında güvenli olabilir.
1. Cilt ve yüzde değişimler
- Yüzde yuvarlaklaşma (Ay dede yüzü görünümü) oluşabilir.
- Cilt incelir, morluklar ve çatlaklar oluşabilir.
2. Kan basıncı ve metabolizma üzerindeki etkileri
- Tuz ve su tutucu etkisi nedeniyle tansiyon yükselebilir.
- İştah açıcı etkisi kilo alımına yol açabilir.
- Kan şekeri ve kan yağı seviyelerini yükseltebilir, şeker hastalığını tetikleyebilir.
3. Sindirim sistemi üzerindeki etkileri
- Mide asidini artırarak gastrit veya ülser oluşumuna yol açabilir.
- Bu nedenle mide koruyucu ilaçlarla birlikte kullanılması önerilir.
4. Kas ve kemik sağlığı üzerindeki etkileri
- Uzun süreli kullanım kaslarda ve kemiklerde zayıflamaya yol açabilir.
- Osteoporoz (kemik erimesi) riskini artırır.
5. Göz sağlığı üzerindeki etkileri
- Katarakt ve göz içi basınç artışı (glokom) riskini artırabilir.
- Uzun süreli kullanımda düzenli göz muayenesi önerilir.
6. Bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri
- Vücudu enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale getirebilir.
- Bağışıklık sistemi baskılandığı için basit enfeksiyonlar daha ciddi seyredebilir.
Kortizonun Yan Etkilerini Azaltmak İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler
Beslenme düzeni:
- Tuz tüketimini minimuma indirin, tansiyon yükselmesini önleyin.
- Şeker, un ve yağ içeriği yüksek gıdalardan kaçının.
- Bol su için ve lif açısından zengin besinler tüketin.
Kemik ve kas sağlığı için:
- Düzenli yürüyüş ve hafif egzersizler yapın.
- Kalsiyum ve D vitamini takviyesi alın (doktor önerisiyle).
Mide koruma:
- Kortizon mideye zarar verebileceğinden, mide koruyucu ilaçlarla birlikte alınabilir.
Kortizon Kullanırken En Önemli Kurallar
Aniden kesilmemelidir!
- Uzun süre yüksek doz kortizon kullanan hastalar için ilacın aniden kesilmesi tehlikelidir.
- Vücut kortizonu doğal olarak üretmeyi bıraktığı için ani kesilme ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
- Doz azaltılarak ve doktor kontrolünde bırakılmalıdır.
Başkalarının önerileriyle kullanılmamalıdır!
- Komşunuzun, arkadaşınızın veya eczacınızın önerisiyle ilacı bırakmak veya kullanmak hastalığın alevlenmesine neden olabilir.
- Doktor önerisi olmadan kortizon kullanılmamalıdır.
Kortizonlu İlaçlar Güvenli mi?
Doktor kontrolünde ve önerilen dozlarda kullanıldığında kortizon tedavisi güvenli ve etkilidir. Ancak uzun süreli kullanımda yan etkiler açısından düzenli takip gerektirir.
Kortizon ile İlgili Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Kortizon şişmanlatır mı?
Evet, iştah açıcı etkisi nedeniyle kilo alımına neden olabilir. Bu nedenle beslenmeye dikkat edilmelidir.
2. Kortizon uzun süreli kullanıldığında bağımlılık yapar mı?
Hayır, bağımlılık yapmaz ancak vücudun doğal kortizon üretimi azaldığı için aniden kesilmemesi gerekir.
3. Kortizon herkese iyi gelir mi?
Hayır, kortizon birçok hastalıkta etkilidir ancak herkes için uygun değildir. Diyabet, yüksek tansiyon, osteoporoz gibi hastalığı olan kişiler dikkatli kullanmalıdır.
4. Kortizon tedavisi sırasında egzersiz yapmak önemli mi?
Evet, kortizon kasları ve kemikleri zayıflatabileceği için düzenli egzersiz yapılmalıdır.
5. Kortizon tedavisi göz sağlığını etkiler mi?
Evet, uzun süreli kullanım katarakt ve glokom riskini artırabilir. Düzenli göz muayenesi önerilir.
“Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.”