Psoriatik Artrit (Sedef Romatizması): Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Seçenekleri

Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.

Psoriatik Artrit (Sedef Romatizması) Nedir?

Psoriatik artrit (PA), sedef hastalığı (psöriyazis) olan bireylerde gelişen, eklemleri etkileyen iltihaplı bir romatizmal hastalıktır.

• Sedef hastalarının %15-20’sinde görülür.
• Bağışıklık sistemi hem deriye hem de eklemlere saldırarak iltihaplanmaya neden olur.
• Hastalık alevlenmeler ve yatışmalarla seyreder.
• Eklemleri kalıcı olarak hasara uğratabilir.

Psoriatik Artrit Belirtileri Nelerdir?

Eklem Şişliği ve Ağrısı:

• Genellikle el ve ayak parmakları, diz, bilek, dirsek ve omurgada görülür.
• Eklemde sertlik, şişlik ve sıcaklık artışı olabilir.
• Özellikle sabahları ve uzun süre hareketsizlik sonrası belirginleşir.

Daktilit (Sosis Parmak):

• Parmak ve ayak parmaklarının tamamının şişmesiyle karakterizedir.
• Romatoid artritten farklı olarak, parmaklar tek tek şişebilir.

Entezit (Tendon ve Bağ Tutulumu):

• Topuk, dirsek, diz ve ayak tabanı gibi bağ dokularının kemiğe yapıştığı bölgelerde iltihap oluşur.
• Ayakta dururken veya yürürken ağrı yapabilir.

Omurga ve Kalça Ağrısı (Spondilit):

• Omurgayı ve sakroiliak eklemi etkileyerek sertlik ve hareket kısıtlılığı oluşturur.

Tırnak Değişiklikleri:

• Tırnakta çukurlaşma, kalınlaşma, sararma veya tırnak kaybı görülebilir.
• Bu belirti, psoriatik artritli hastaların yaklaşık %80’inde görülür.

Göz Problemleri:

• Üveit ve gözde kızarıklık, bulanık görme, ışığa hassasiyet gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Yorgunluk ve Genel Halsizlik:

• Bağışıklık sisteminin aşırı çalışması nedeniyle hastalarda yorgunluk yaygın olarak görülür.

Psoriatik Artrit Tipleri Nelerdir?

Hastalık beş farklı formda ortaya çıkabilir:

1. Asimetrik Oligoartrit: Genellikle birkaç eklemi etkiler, vücudun her iki tarafında eşit değildir.
2. Simetrik Poliartrit: Romatoid artrite benzer, birden fazla eklemi simetrik şekilde tutar.
3. Distal İnterfalangeal Artrit: Tırnak değişiklikleriyle birlikte küçük eklemleri tutar.
4. Artritis Mutilans: Nadir fakat eklemleri deforme eden, ciddi bir türdür.
5. Psoriatik Spondilit: Omurgayı ve sakroiliak eklemi etkileyerek sırt ve bel ağrısına neden olur.

Sedef Hastalığı ile İlişkili Romatizmalar

Psoriatik Artrit Kimlerde Görülür?

• Sedef hastalarının %15-20’sinde görülür.
• Kadın ve erkeklerde eşit oranda ortaya çıkar.
• Genellikle 30-50 yaş arasında başlar.
• Ailesinde sedef veya artrit öyküsü olanlar daha fazla risk taşır.

Psoriatik Artrit Neden Olur?

Tam nedeni bilinmemektedir, ancak şu faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir:

• Bağışıklık sistemi bozuklukları (Bağışıklık sistemi eklemlere saldırır.)
• Genetik yatkınlık (Hastaların %40’ında aile öyküsü vardır.)
• Çevresel faktörler (Stres, enfeksiyonlar ve travmalar hastalığı tetikleyebilir.)

Psoriatik Artrit Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı için kullanılan yöntemler şunlardır:

• Fizik muayene (Eklem şişliği, daktilit ve tırnak değişiklikleri değerlendirilir.)
• Kan testleri (Romatoid artrit gibi hastalıkları ayırt etmek için yapılır.)
• Röntgen, MRI ve ultrason (Eklem hasarını ve iltihabı değerlendirmek için kullanılır.)
• Deri biyopsisi (Sedef hastalığını doğrulamak için gerekebilir.)

Psoriatik Artrit Nasıl Tedavi Edilir?

Hastalığın tedavisi, hastanın semptomlarına ve eklem tutulumuna göre planlanır.

1. İlaç Tedavisi

Hafif vakalarda:

• Non-steroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ): Ağrı ve iltihabı azaltır (Naprosyn, Diklofenak, İndometazin).

Orta ve şiddetli vakalarda:

• Hastalık seyrini değiştiren ilaçlar (DMARDs)
  • Metotreksat
  • Leflunomid
  • Sulfasalazin
  • Siklosporin

Biyolojik tedaviler (Anti-TNF ilaçlar)

• Metotreksat veya diğer DMARD’lara yanıt alınamazsa kullanılır.
  • Adalimumab (Humira)
  • Etanercept (Enbrel)
  • Infliksimab (Remicade)
  • Golimumab (Simponi)

Kortizon (Steroid) tedavisi, sedef hastalığını kötüleştirebileceği için sistemik olarak kullanılmaz.

Hidroksiklorokin (Plaquenil) genellikle önerilmez, çünkü sedefi alevlendirebilir.

2. Fizik Tedavi ve Egzersiz

• Hareket açıklığını korumak ve kas gücünü artırmak için düzenli egzersiz önerilir.
• Yüzme, yürüyüş ve düşük yoğunluklu esneme hareketleri faydalıdır.

3. Beslenme ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Sağlıklı ve dengeli beslenme önerilir.
• Omega-3 içeren besinler (balık, ceviz) anti-inflamatuar etki sağlar.
• Sigara ve alkol tüketiminden kaçınılmalıdır.
• Düzenli uyku ve stres yönetimi önemlidir.

4. Cerrahi Tedavi (İleri Düzey Hastalıkta)

Ciddi eklem hasarı olan hastalarda eklem protezi ameliyatı (diz ve kalça protezi) gerekebilir.

Psoriatik Artrit İyileşir Mi?

• Hastalığın kesin bir tedavisi yoktur, ancak kontrol altına alınabilir.
• Erken teşhis ve uygun tedavi ile eklem hasarı önlenebilir.
• Düzenli takip ve ilaç tedavisi, hastaların yaşam kalitesini artırır.

Psoriatik artritli hastalar, dermatoloji ve romatoloji uzmanlarıyla düzenli olarak takip edilmelidir.