Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.
Sarkoidoz nedeni bilinmeyen, dokularda nekrozsuz granülomlara neden olan, birçok sistemi tutan bir hastalıktır. En çok akciğerler olaya karıştığı için bir akciğer hastalığı olarak bilinmesine karşın sık görülen kas iskelet sistemi, deri ve göz tutulumları ile romatolojik hastalıklara daha çok benzemektedir.
En sık genç erişkinlik yaşlarında görülür ve kadın-erkek farkı gözetmez. Özellikle sonbahar ve kış aylarında görülmesi ve yakın zamanda geçirilmiş üst-alt solunum yolları enfeksiyon öyküsünün olması etiyolojide bakteri ve virüslerin suçlanmasına neden olmuştur.
Akut ve kronik form olarak ayrılır. Akut sarkoidozda ateş, halsizlik, yorgunluk ve kilo kaybı gibi yakınmalar sıklıkla görülürken kronik formda rastlanmaz.
Sarkoidozlu hastaların %90’ında akciğerlerde grafi veya tomografi ile tanınabilen tutulumlara rastlanır. İki taraflı hiler bölgede büyük lenf nodlarına ve bazen akciğer alanlarında nodüllere yol açar. Radyolojik olarak evrelendirilir. Yaygın granülomlar ve büyük lenf nodları varlığında nefes darlığı ve buna bağlı kalp yetersizliği gelişebilir. Eğer sarkoidoz kronik ve yavaş seyirli gelişmişse ellerde çomak parmak ve büyük eklemlerde hipertrofik osteoartropatiye neden olur.
Yüzde 30 olguda deri lezyonlarına neden olur. En çok eritema nodosuma yol açar. Bu lezyonlar deriden kabarık, kırmızı-mor renkli, sert ve dokununca hassasiyete yol açan cilt altı bezeleridir. İkinci sıklıkta hiperpigmente papüller görülür.
Hastaların %20’sinde üveite yol açar, fark edilmezse ve tedavi edilmezse körlüğe neden olabilir.
Akut ve kronik dönemde farklı kas iskelet sistemi bulgularına yol açar. Genellikle artrit (eklem ilhitabı), miyozit, kas nodülleri ve kistik kemik nodüllerine yol açar.
En sık ve tipik görünüm Löfgren sendromudur. 30-40 yaş arasında ve kadınlarda sıktır. İki taraflı ayak bileklerinde akut artrit, eritema nodosum ve akciğerlerde iki taraflı hiler lenf nodları şeklinde bir üçlemedir.
Kronik artrit sarkoidozda daha nadir görülen bir durumdur. Özellikle deri tutulumu olanlarda artrit kronikleşme eğilimi gösterir. Erişkinlerde diz ve omuz, el-ayak bilekleri ve parmak eklemlerinde sinsi bir başlangıç gösterir.
Kas tutulumu nadiren yakınmaya neden olur. Ağrı, sertlik ve kramplara neden olan kas nodülleri ile nodüler miyopati, yavaş ilerleyen kronik kas hastalığı ve kas enzimlerinde yükselmeye neden olan akut polimiyozite yol açabilir.
Laboratuar testlerinden CRP, sedimentasyon yüksektir. Kanda kalsiyum düzeyi ve idrarla kalsiyum atılımı artmıştır. Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) düzeyleri yüksektir, akciğer tutulumu olanlarda daha yüksektir, ayırıcı tanıda faydalı bir testtir.
Akciğerleri görüntülemek için grafi ve tomografiden yararlanılır. Bazen cilt biyopsilerinden doku tanısı koymak için faydalanılır.
Tedavisinde yine ilk seçenek kortizon ve kortizon olmayan antiinflamatuar ilaçlardır. Çoğu zaman bu ilaçlar yeterli olur. Ancak kronikleşme eğilimi gösteren ve akciğer tutuluşu ileri evre olan vakalarda mutlaka immunsupresif ilaçlar tedaviye eklenmelidir.
Sarkoidoz hem göğüs hastalıkları uzmanları hem de daha yaygın olarak romatologlar tarafından tedavi ve takip edilmelidir.